Stefnumót hönnuða og bænda kynnt í heild sinni

Verkefnið Stefnumót hönnuða og bænda hefur vakið mikla athygli síðustu ár enda heppnaðist það með eindæmum vel. Það stóð yfir í fjögur ár og er nú í fyrsta sinn kynnt í heild sinni á sýningu í SPARK Design Space við Klapparstíg á HönnunarMars.

Stefnumót hönnuða og bænda fólst í því að tefla saman einni elstu starfsstétt landsins, bændum, og einni yngstu starfstétt landsins, vöruhönnuðum. Markmiðið var síðan að þróa matarafurðir í hæsta gæðaflokki þar sem hönnun og rekjanleiki eru höfð að leiðarljósi.

Stefnumót hönnuða og bænda stóð yfir í fjögur ár, frá 2007 til 2011 og skiptist í tvo hluta; námskeið og rannsókn. Á þessum tíma var námskeiðið (hluti af BA námi í vöruhönnun) kennt þrisvar sinnum þar sem 30 nemendur og 11 býli víðs vegar af landinu tóku þátt. Árið 2008 fékk verkefnið styrk úr Tækniþróunarsjóði og Framleiðnisjóði Landbúnaðarins til að hefja rannsóknarhluta Stefnumóts hönnuða og bænda. Rannsóknarhlutinn var þverfagleg samvinna þar sem Matís var formlegur samstarfsaðili. Þetta gerði það kleift að fjórar hugmyndir úr námskeiðinu urðu að fullþróuðum afurðum.

Margir samverkandi þættir sem urðu kveikjan að Stefnumóti hönnuða og bænda árið 2006. Sigríður Sigurjónsdóttir, prófessor í vöruhönnun við Listaháskóla Íslands, fór þess á leit við Brynhildi Pálsdóttur og Guðfinnu Mjöll Magnúsdóttur, vöruhönnuði, að þróa sex vikna námskeið í matarhönnun. Þær höfðu einbeitt sér að því að vinna með staðbundin hráefni og höfðu lagt sérstaka áherslu á matarhönnun sem þá var að ryðja sér til rúms alþjóðlega.

„Okkur fannst tækifærin fyrir vöruhönnuði á Íslandi liggja í matarhönnun; hér höfðum við nóg af hráefni sem vantaði alveg að skapa sérstöðu," segja þær.

Á þessum tíma hafði Andri Snær Magnason nýlega gefið út bókina Draumalandið þar sem hann gagnrýnir harðlega meðferð Íslendinga á náttúrunni. Einnig gagnrýnir hann íslenskan landbúnað fyrir að svara ekki kalli neytenda um staðbunda og góða matvöru og spyr „Af hverju slefar maður ekki hálfan hringinn í kringum landið?" Á sama tíma voru Norðurlöndin að kynna til leiks svokallað Nýnorrænt eldhús sem matreiðslumeistarinn Gunnar Karl á Dilli fór fyrir hér á landi.

Fram að þessu höfðu bændur ekki haft leyfi til að framleiða afurðir úr sínu eigin hráefni. Ólíkt flestum öðrum Evrópulöndum þá var hér bannað með lögum að slátra, selja eða fullvinna eigin afurðir. Það var ekki fyrr en árið 2006 sem að Landbúnaðarráðuneytið breytti þeim reglum og leyfði loks heimavinnslu býla. Þetta opnaði ný tækifæri fyrir bændur til að skapa hráefni sínu sérstöðu og aukin verðmæti. Í kjölfarið voru samtökin Beint frá býli stofnuð til að hvetja bændur til að hefja heimavinnslu.

„Við litum á býlin sem lítil fyrirtæki út um land allt og sáum ótal tækifæri. Við sáum tækifæri til að skapa nýjar hefðir. Við vildum sjá matarafurðir byggðar á sérstöðu og góðri hönnun, okkur leiddist óöryggið og eftirlíkingarnar sem voru ríkjandi á markaði. Hér fannst okkur þörf á hönnuðum og við höfðum trú á því að við gætum sýnt fram á ný tækifæri í matvælaframleiðslu með aðkomu hönnunar. Það er vegna þessa sem Stefnumót hönnuða og bænda varð til."

Sýningin hófst í gær en markmiðið með henni er að miðla þessu umfangsmikla verkefni svo að aðrir geti nýtt sér þá reynslu og þekkingu sem varð til á tímabilinu.

Í tilefni af sýningunni verður opnuð ný heimasíða verkefnisins. Síðan fer í loftið á laugardaginn og er slóðin á hana designersandfarmers.com.