Þjóðaróperan á Alþingi í nær 70 ár Finnur Bjarnason og Þórunn Sigurðardóttir skrifa 3. október 2024 11:31 Nú þegar frumvarp liggur fyrir um stofnun Þjóðaróperu er mikilvægt að rifja upp áratuga langa sögu umræðu á Alþingi um óperustarfsemi á Íslandi. Hún hefur gjarnan tengst Þjóðleikhúsinu og síðar Íslensku óperunni, en fjöldi þingmanna úr öllum flokkum hefur lagt sitt til málanna. Ástæður umræðunnar Hvers vegna er stöðugt verið að brydda aftur upp á stöðu óperulistar þó að hér hafi verið sýndar óperur síðan fyrir miðja síðustu öld? Svarið er að þrátt fyrir nærri aldarlanga sögu óperuflutnings á Íslandi hefur enn ekki tekist að skapa traustan grundvöll fyrir samfellda óperustarfsemi sambærilegan við aðrar listgreinar. Með stofnun Þjóðleikhússins og Sinfóníuhljómsveitar Íslands árið 1950 hófst mikil uppbygging með atvinnumennsku fyrir bæði leikara og hljóðfæraleikara. Dansarar bættust í hópinn þegar Íslenski dansflokkurinn varð sjálfstæð stofnun 1992, en söngvarar bíða enn eftir lögbundinni stofnun helgaðri óperulist. Mörgum hefur þótt þetta skjóta skökku við og bent á að hér sé ónýtt tækifæri til að auðga listalíf landsmanna. Saga málsins Strax árið 1956 lögðu þingmenn Sjálfstæðisflokksins, þau Ragnhildur Helgadóttir, Magnús Jónsson, Sigurður Bjarnason, Gunnar Thoroddsen og Friðjón Þórðarson fram þingsályktunartillögu þess efnis að besta leiðin til að styrkja óperulistina á Íslandi væri að ráða til Þjóðleikhússins „fimm til tíu manna íslenzkan óperuflokk, fullfæran um að standa að flutningi þriggja til fjögurra söngleika á ári“, en tillagan bar ekki árangur. Rúmum 20 árum síðar var Ragnari Arnalds, þingmanni Alþýðubandalagsins, einnig umhugað um stöðu söngvara og sagði „ekki hægt að benda á neinn sambærilegan hóp listflytjenda sem í reynd er jafnafskiptur í menntalífi okkar“. Réttu ári síðar stofnuðu söngvarar Íslensku óperuna, en með styrk frá ríkinu bar hún óperustarfsemi uppi í marga áratugi með miklum sóma, án þess þó að fá lögbundið hlutverk eða fast fjármagn. Árið 1987 vakti Geir Haarde, þingmaður Sjálfstæðisflokksins, athygli á ófullnægjandi umgjörð um óperustarf á Íslandi. Geir bendir á mikinn fjölda framúrskarandi söngvara er hafi borið hróður landsins víða en „búa nú einir sviðslistamanna við algert öryggisleysi um atvinnumál sín, enda vinna þeir flestir fulla vinnu á öðrum vettvangi en stunda sönglistina í aukavinnu.“ Geir innti menntamálaráðherra úr eigin flokki, Birgi Ísleif Gunnarsson, eftir störfum nefndar er skipuð hafði verið til að skoða þessi mál. Birgir svaraði að umrædd nefnd teldi það eitt stærsta vandamál íslensks óperulífs „að enginn óperusöngvari starfandi hérlendis nái að sinna sönglistinni óskiptur.“ Tillaga nefndarinnar var að „leitað verði eftir stöðugildum tólf söngvara“, en aldrei rættist úr því. Í umræðum um óperustarfsemi árið 2004 ræddi Þorgerður Katrín, þingmaður Sjálfstæðisflokksins og þáverandi menntamálaráðherra, um stöðu óperunnar: „Með því uppleggi sem nú liggur fyrir[…]tel ég einmitt að óperunni sé nokkuð haganlega fyrir komið innan tónlistarhússins.“Taldi hún að framtíð íslensku óperunnar þyrfti að skoða í samhengi við uppbyggingu tónlistarhússins: “Viljum við hafa óperu? Viljum við hafa íslenska óperu hér? Er hugsanlegt að óperuflutningur eða Íslenska óperan eigi frekar heima innan dyra Þjóðleikhússins eða hvað veit ég?“. Þessum spurningum var aldrei fyllilega svarað. Þingmaður Framsóknarflokksins og menningarráðherra, Lilja Alfreðsdóttir, tók loks af skarið og lagði til við Alþingi að kanna bæri stofnun Þjóðaróperu, sem var lögfest 2019. Lilja gerði það einnig að hluta nýs stjórnarsáttmála 2021 að áfram yrði unnið að þarfagreiningu vegna óperustarfsemi í landinu, með það að markmiði að setja á laggirnar Þjóðaróperu. Við tók áralöng undirbúningsvinna og nú liggur frumvarp fyrir Alþingi. Takmarkið í augsýn Viðleitnin við að búa til sterkan og varanlegan grundvöll fyrir óperulist á Íslandi hefur nú varað í nærri sjö áratugi. Það má vera ljóst að þverpólitísk samstaða ríkir um málið og hafa tugir þingmanna úr öllum flokkum lagt sitt til málanna. Nýtt frumvarp um Þjóðaróperu leggur til að listgreinin starfi undir regnhlíf Þjóðleikhússins en verði með aðsetur í Hörpu, hafi listrænt sjálfstæði og ráðherraskipaðan óperustjóra. Það leggur til öfluga og metnaðarfulla stofnun með samfellda starfsemi er getur fært íslensku menningarlífi aukinn kraft og fagmennsku og loksins veitt óperulistinni fastan sess á Íslandi. Höfundar eru Finnur Bjarnason, óperusöngvari og verkefnastjóri, og Þórunn Sigurðardóttir, leikstjóri og formaður nefndar til undirbúnings Þjóðaróperu. Viltu birta grein á Vísi? Sendu okkur póst. Senda grein Þjóðaróperan Menning Alþingi Mest lesið Geðdeild Akureyrar aðeins með 10 pláss á legudeild fyrir sjúklinga með alvarlegan geðrænan vanda Gísli Hvanndal Jakobsson Skoðun Stefnubreyting Miðflokksins gegn hagsmunum bænda Þórarinn Ingi Pétursson,Þuríður Lillý Sigurðardóttir,Jóhann Friðrik Friðriksson,Sigurður Eyjólfur Sigurjónsson,Stefán Vagn Stefánsson,Halla Signý Kristjánsdóttir Skoðun Kennari í verkfalli Hólmfríður Þorgeirsdóttir Skoðun Opið bréf til forystu Kennarasambands Íslands (KÍ): Endurskoðum aðferðafræði verkfallsins Valgerður Bára Bárðardóttir Skoðun Verðbólga í boði Viðreisnar Hjörtur J. Guðmundsson Skoðun Neglum niður vextina Kristrún Frostadóttir Skoðun Ekki láta kaupa atkvæði þitt Alexandra Briem Skoðun Krónur, evrur og fullveldi Bjarni Benediktsson Skoðun Ísland 2074 Kjartan Magnússon Skoðun 200 þúsund til að búa í fatahengi LOL Derek T. Allen Skoðun Skoðun Skoðun Á að vera landbúnaður á Íslandi? Ágústa Ágústsdóttir skrifar Skoðun Miðflokkurinn stendur vörð um bændur Högni Elfar Gylfason skrifar Skoðun Fjármál Kópavogsbæjar - hin hliðin Theódóra Þorsteinsdóttir skrifar Skoðun Feður eiga undir högg að sækja í forsjármálum Jörgen Ingimar Hansson skrifar Skoðun Mikill má máttur Viðreisnar og áhrif um alla Evrópu, líka á Pútín, vera Ole Anton Bieltvedt skrifar Skoðun Geðdeild Akureyrar aðeins með 10 pláss á legudeild fyrir sjúklinga með alvarlegan geðrænan vanda Gísli Hvanndal Jakobsson skrifar Skoðun Frír hádegisverður í boði Friedmans Róbert Björnsson skrifar Skoðun Höldum áfram með íslenskuna og konuna Helga Dögg Sverrisdóttir skrifar Skoðun Ekki láta kaupa atkvæði þitt Alexandra Briem skrifar Skoðun Afnemum fátæktina Helgi Máni Sigurðsson skrifar Skoðun Krónur, evrur og fullveldi Bjarni Benediktsson skrifar Skoðun Ný ríkisstjórn styrki meistarakerfi löggiltra iðngreina Hópur formanna fag- og meistarafélaga innan SI skrifar Skoðun Stefnubreyting Miðflokksins gegn hagsmunum bænda Þórarinn Ingi Pétursson,Þuríður Lillý Sigurðardóttir,Jóhann Friðrik Friðriksson,Sigurður Eyjólfur Sigurjónsson,Stefán Vagn Stefánsson,Halla Signý Kristjánsdóttir skrifar Skoðun Farsældarlögin snúast ekki um börnin Lúðvík Júlíusson skrifar Skoðun Víðtæk og öflug barátta gegn einmanaleika á Íslandi Guðrún Svava Viðarsdóttir skrifar Skoðun Framsókn í geðheilbrigðismálum Kjartan Helgi Ólafsson skrifar Skoðun 200 þúsund til að búa í fatahengi LOL Derek T. Allen skrifar Skoðun Kennari í verkfalli Hólmfríður Þorgeirsdóttir skrifar Skoðun Við viljum – kröfugerð fólks með fötlun! Unnur Hrefna Jóhannsdóttir skrifar Skoðun Opið bréf til forystu Kennarasambands Íslands (KÍ): Endurskoðum aðferðafræði verkfallsins Valgerður Bára Bárðardóttir skrifar Skoðun Óæskilegar uppskerur Anna Bergþórsdóttir skrifar Skoðun Úreltar og óréttmætar hvalveiðar Henry Alexander Henrysson skrifar Skoðun Bætum umhverfið svo öll börn geti blómstrað Kristín Kolbrún Kolbeinsdóttir Waage skrifar Skoðun Neglum niður vextina Kristrún Frostadóttir skrifar Skoðun Áhyggjulaust ævikvöld Gísli Rafn Ólafsson skrifar Skoðun Verðbólga í boði Viðreisnar Hjörtur J. Guðmundsson skrifar Skoðun Afsláttur af mannréttindum Heiða Ingimarsdóttir skrifar Skoðun Er 0,145% bankaskattur virkilega nóg? Ásthildur Lóa Þórsdóttir skrifar Skoðun Útrýmum kjaragliðnun Jónína Björk Óskarsdóttir skrifar Skoðun 16 ára aldurstakmark á samfélagsmiðlum Skúli Bragi Geirdal skrifar Sjá meira
Nú þegar frumvarp liggur fyrir um stofnun Þjóðaróperu er mikilvægt að rifja upp áratuga langa sögu umræðu á Alþingi um óperustarfsemi á Íslandi. Hún hefur gjarnan tengst Þjóðleikhúsinu og síðar Íslensku óperunni, en fjöldi þingmanna úr öllum flokkum hefur lagt sitt til málanna. Ástæður umræðunnar Hvers vegna er stöðugt verið að brydda aftur upp á stöðu óperulistar þó að hér hafi verið sýndar óperur síðan fyrir miðja síðustu öld? Svarið er að þrátt fyrir nærri aldarlanga sögu óperuflutnings á Íslandi hefur enn ekki tekist að skapa traustan grundvöll fyrir samfellda óperustarfsemi sambærilegan við aðrar listgreinar. Með stofnun Þjóðleikhússins og Sinfóníuhljómsveitar Íslands árið 1950 hófst mikil uppbygging með atvinnumennsku fyrir bæði leikara og hljóðfæraleikara. Dansarar bættust í hópinn þegar Íslenski dansflokkurinn varð sjálfstæð stofnun 1992, en söngvarar bíða enn eftir lögbundinni stofnun helgaðri óperulist. Mörgum hefur þótt þetta skjóta skökku við og bent á að hér sé ónýtt tækifæri til að auðga listalíf landsmanna. Saga málsins Strax árið 1956 lögðu þingmenn Sjálfstæðisflokksins, þau Ragnhildur Helgadóttir, Magnús Jónsson, Sigurður Bjarnason, Gunnar Thoroddsen og Friðjón Þórðarson fram þingsályktunartillögu þess efnis að besta leiðin til að styrkja óperulistina á Íslandi væri að ráða til Þjóðleikhússins „fimm til tíu manna íslenzkan óperuflokk, fullfæran um að standa að flutningi þriggja til fjögurra söngleika á ári“, en tillagan bar ekki árangur. Rúmum 20 árum síðar var Ragnari Arnalds, þingmanni Alþýðubandalagsins, einnig umhugað um stöðu söngvara og sagði „ekki hægt að benda á neinn sambærilegan hóp listflytjenda sem í reynd er jafnafskiptur í menntalífi okkar“. Réttu ári síðar stofnuðu söngvarar Íslensku óperuna, en með styrk frá ríkinu bar hún óperustarfsemi uppi í marga áratugi með miklum sóma, án þess þó að fá lögbundið hlutverk eða fast fjármagn. Árið 1987 vakti Geir Haarde, þingmaður Sjálfstæðisflokksins, athygli á ófullnægjandi umgjörð um óperustarf á Íslandi. Geir bendir á mikinn fjölda framúrskarandi söngvara er hafi borið hróður landsins víða en „búa nú einir sviðslistamanna við algert öryggisleysi um atvinnumál sín, enda vinna þeir flestir fulla vinnu á öðrum vettvangi en stunda sönglistina í aukavinnu.“ Geir innti menntamálaráðherra úr eigin flokki, Birgi Ísleif Gunnarsson, eftir störfum nefndar er skipuð hafði verið til að skoða þessi mál. Birgir svaraði að umrædd nefnd teldi það eitt stærsta vandamál íslensks óperulífs „að enginn óperusöngvari starfandi hérlendis nái að sinna sönglistinni óskiptur.“ Tillaga nefndarinnar var að „leitað verði eftir stöðugildum tólf söngvara“, en aldrei rættist úr því. Í umræðum um óperustarfsemi árið 2004 ræddi Þorgerður Katrín, þingmaður Sjálfstæðisflokksins og þáverandi menntamálaráðherra, um stöðu óperunnar: „Með því uppleggi sem nú liggur fyrir[…]tel ég einmitt að óperunni sé nokkuð haganlega fyrir komið innan tónlistarhússins.“Taldi hún að framtíð íslensku óperunnar þyrfti að skoða í samhengi við uppbyggingu tónlistarhússins: “Viljum við hafa óperu? Viljum við hafa íslenska óperu hér? Er hugsanlegt að óperuflutningur eða Íslenska óperan eigi frekar heima innan dyra Þjóðleikhússins eða hvað veit ég?“. Þessum spurningum var aldrei fyllilega svarað. Þingmaður Framsóknarflokksins og menningarráðherra, Lilja Alfreðsdóttir, tók loks af skarið og lagði til við Alþingi að kanna bæri stofnun Þjóðaróperu, sem var lögfest 2019. Lilja gerði það einnig að hluta nýs stjórnarsáttmála 2021 að áfram yrði unnið að þarfagreiningu vegna óperustarfsemi í landinu, með það að markmiði að setja á laggirnar Þjóðaróperu. Við tók áralöng undirbúningsvinna og nú liggur frumvarp fyrir Alþingi. Takmarkið í augsýn Viðleitnin við að búa til sterkan og varanlegan grundvöll fyrir óperulist á Íslandi hefur nú varað í nærri sjö áratugi. Það má vera ljóst að þverpólitísk samstaða ríkir um málið og hafa tugir þingmanna úr öllum flokkum lagt sitt til málanna. Nýtt frumvarp um Þjóðaróperu leggur til að listgreinin starfi undir regnhlíf Þjóðleikhússins en verði með aðsetur í Hörpu, hafi listrænt sjálfstæði og ráðherraskipaðan óperustjóra. Það leggur til öfluga og metnaðarfulla stofnun með samfellda starfsemi er getur fært íslensku menningarlífi aukinn kraft og fagmennsku og loksins veitt óperulistinni fastan sess á Íslandi. Höfundar eru Finnur Bjarnason, óperusöngvari og verkefnastjóri, og Þórunn Sigurðardóttir, leikstjóri og formaður nefndar til undirbúnings Þjóðaróperu.
Geðdeild Akureyrar aðeins með 10 pláss á legudeild fyrir sjúklinga með alvarlegan geðrænan vanda Gísli Hvanndal Jakobsson Skoðun
Stefnubreyting Miðflokksins gegn hagsmunum bænda Þórarinn Ingi Pétursson,Þuríður Lillý Sigurðardóttir,Jóhann Friðrik Friðriksson,Sigurður Eyjólfur Sigurjónsson,Stefán Vagn Stefánsson,Halla Signý Kristjánsdóttir Skoðun
Opið bréf til forystu Kennarasambands Íslands (KÍ): Endurskoðum aðferðafræði verkfallsins Valgerður Bára Bárðardóttir Skoðun
Skoðun Mikill má máttur Viðreisnar og áhrif um alla Evrópu, líka á Pútín, vera Ole Anton Bieltvedt skrifar
Skoðun Geðdeild Akureyrar aðeins með 10 pláss á legudeild fyrir sjúklinga með alvarlegan geðrænan vanda Gísli Hvanndal Jakobsson skrifar
Skoðun Ný ríkisstjórn styrki meistarakerfi löggiltra iðngreina Hópur formanna fag- og meistarafélaga innan SI skrifar
Skoðun Stefnubreyting Miðflokksins gegn hagsmunum bænda Þórarinn Ingi Pétursson,Þuríður Lillý Sigurðardóttir,Jóhann Friðrik Friðriksson,Sigurður Eyjólfur Sigurjónsson,Stefán Vagn Stefánsson,Halla Signý Kristjánsdóttir skrifar
Skoðun Opið bréf til forystu Kennarasambands Íslands (KÍ): Endurskoðum aðferðafræði verkfallsins Valgerður Bára Bárðardóttir skrifar
Geðdeild Akureyrar aðeins með 10 pláss á legudeild fyrir sjúklinga með alvarlegan geðrænan vanda Gísli Hvanndal Jakobsson Skoðun
Stefnubreyting Miðflokksins gegn hagsmunum bænda Þórarinn Ingi Pétursson,Þuríður Lillý Sigurðardóttir,Jóhann Friðrik Friðriksson,Sigurður Eyjólfur Sigurjónsson,Stefán Vagn Stefánsson,Halla Signý Kristjánsdóttir Skoðun
Opið bréf til forystu Kennarasambands Íslands (KÍ): Endurskoðum aðferðafræði verkfallsins Valgerður Bára Bárðardóttir Skoðun