Hinar ótal hliðar Einars

Teikningar, líkön, hönnunarmunir og heimildir um byggingar eftir Einar Þorsteinn Ásgeirsson arkitekt eru undirstaða sýningarinnar Hugvit sem opnar í Hafnarborg í dag. Einar Þorsteinn hefur verið einn nánasti samstarfsmaður Ólafs Elíassonar undanfarin ár. Pétur Ármannsson sýningarstjóri segir hugmyndaheim Einars Þorsteins einstakan á Íslandi.

Sýningin Hugvit, sem opnar í Hafnarborg í Hafnarfirði í dag, er yfirlitssýning yfir feril Einars Þorsteins Ásgeirssonar, en þar vega þyngst áratuga rannsóknir hans og uppgötvanir á sviði flatar- og rúmfræði.

Sýningarstjórar eru Guðmundur Oddur Magnússon listfræðingur og Pétur Ármannsson arkitekt. Ferill Einars Þorsteins er að mörgu leyti einstakur, segir Pétur, ekki síst þegar hann er settur í samhengi við íslenska byggingalist.

„Einar Þorsteinn er eini íslenski tengiliðurinn við geimöldina svonefndu á 7. áratugnum, þegar hönnunarheimurinn var mjög upptekinn af framtíðartækni. Þetta var tímabil tunglferðanna og mikil framtíðarhugsun í gangi sem birtist meðal annars í mjög framúrstefnulegum hugmyndum um hönnun. Einar Þorsteinn var eini íslenski arkitektinn sem tók upp þennan þráð á 7. áratugnum.“

Á 8. áratugnum stofnaði Einar Tilraunastofun burðarforma, sem sérhæfði sig í stórum tjaldbyggingum og hvolfþökum, eða kúluhúsum, sem hann reisti nokkur upp úr 1980 og er hvað frægastur fyrir hér á landi.

„Það sem vakti fyrir Einari var að finna hagkvæmari, ódýrari og tæknilegri lausnir á því hvernig mætti byggja hús. Íslendingar settu formið hins vegar fyrir sig sem og að byggingarefnið væri ekki úr steinsteypu. Þessar hugmyndir féllu því grýttan jarðveg, ef svo má segja. Einar Þorsteinn var líka fyrstur arkitekta hér á landi til að tala um vistænt skipulag og hönnun um miðbik 8. áratugarins; áratugum áður en Íslendingar fóru að huga að slíku.“

Samhliða Tilraunastofunni fékkst Einar Þorsteinn einnig við stærðfræðirannsóknir á ýmsum tegundum flötung og er í dag álitinn einn fremsti sérfræðingur heims í marglötungum, rýmislegum eiginleikum þeirra og hvernig megi hagnýta þá. Þrátt fyrir þessa afrekasögu er hann engu að síður er hann hálfgerður huldumaður á Íslandi, sem Pétur segir skýrast af því að hann hafi verið afgreiddur sem hálfgerður sérvitringur.

„Eins og vill henda þá sem eru á undan sínum tíma hér.“

Ferill Einars Þorsteins gekk í endurnýjun lífdaga þegar hann kynntist Ólafi Elíassyni myndlistarmanni 1996, Með þeim tókst farsælt samstarf og hefur Einar verið einn nánasti samverkamaður Ólafs undanfarin ár. Skýr merki þess er meðal annars að sjá á tónlistarhúsinu Hörpu, að sögn Péturs.

„Við förum yfir það á sýningunni að Einar hefur lengi verið að þróa sérstaka tegund af tólflötungi sem byggir á fimmfaldri symmetríu, en ekki fjórfaldri, eins og hefðbundnir strendingar á borð við tening, og þar af leiðandi miklu flóknari. Þessi tólfflötungur hefur þann eiginleika að það er hægt að stafla honum saman við aðra þannig þeir fylli alveg upp í rýmið. Það eru ekki mörg dæmi, ef nokkur. um óreglulega strendinga sem hafa þann eiginleika. Ólafur fékk leyfi hjá Einari til að vinna út frá þessu formi við hönnun Hörpu. Hið geómetríska form glerhjúpsins er því sköpun Einar Þorsteins, en hvernig síðan unnið er með það er auðvitað höfundarverk Ólafs Elíassonar.“

Pétur segir helsta vandann við að setja saman yfirlitssýningu um feril Einars Þorsteins að það sé úr svo miklu að velja.

„En við reynum að setja verkin fram á þann hátt að maður njóti þeirra og fái smá skilning á þeim. Til að skilja þær rúmfræðihugmyndir sem Einar vinnur með krefst auðvitað mun meiri. En von okkar er sú möguleika verði sýningin til þess að kveikja hugmyndir fólks um ákveðinn form og heima sem það vissi kannski ekki að var til áður.“